Een tuin voor iedereen

"Alles went" zegt men wel eens. Veel dingen in het leven zijn we gaan zien als normaal en vaak ook als min of meer onveranderlijk Als je echter verder terug in de tijd kijkt zie je dat wat nu als normaal wordt bestempeld veel verschilt van wat vroeger de norm was. Vooral toen de bevolkingsgroei enorm toenam door onder meer innovaties op het gebied van landbouw en gezondheidszorg en de mens door de industrialisatie steeds makkelijker zijn omgeving kon veranderen, veranderde de wereld naar wat het nu is, één grote gonzende stalen / stenen / kunststof “mensenkorf” waarin het, gezien de grote bevolkingsgroei in Afrika, nog steeds drukker gaat worden. Men noemt de huidige tijd zelfs 'het Antropoceen', oftewel de tijd waarin de mens bepaalt hoe de wereld eruit ziet.

Om met zoveel mensen in een beperkte ruimte op een enigszins prettige wijze samen te kunnen leven is wijsheid nodig. Bijen lijken er goed in te zijn, mensen tot nu toe helaas wat minder. Het lijkt erop dat veel mensen zijn vergeten dat alles wat we doen invloed heeft op andere mensen, dieren, de aarde, het water en de lucht en daarmee ook weer als een boemerang op onszelf. Zolang er maar een paar mensen op de wereld rondlopen is dit misschien niet zo erg maar nu we met meer dan 7 miljard zijn en in 2050 mogelijk al met 9 miljard, wordt dit een groot probleem.

Miljarden mensen gebruiken dagelijks een milieuvervuilende auto, motor, brommer, of vliegtuig voor eigen vervoer en een enorme brandstof verslindende boot voor nieuwe kleding en andere spullen uit Bangladesh, China en Vietnam die bovendien bewust zo zijn ontworpen dat ze niet al te lang meegaan en dus snel weer moeten worden vervangen. Evenveel mensen eten dagelijks een stuk rund of varken die door het verbruik van veel voer en de 'productie' van ammoniak, nitraat, fosfaat en methaan (schadelijke scheten) ook een grote negatieve invloed op het milieu hebben. Aan het eind van de dag nemen we nog graag een bad of staan we relaxt lang onder de douche.

Ok, dit riedeltje kennen we allemaal wel, misschien vinden we het zelfs irritant om het steeds weer te horen. We doen er echter niets of veel te weinig aan om ooit te kunnen zeggen dat het achterhaald en overbodig is. De meesten van ons zullen zich pas op de dag dat er geen drinkbaar water meer uit de kraan komt of wanneer het dak van ons huis geblazen wordt door een superstorm op het hoofd krabben. Al deze dingen zijn echter zoals gezegd bekend, ze worden regelmatig genoemd, er rust geen taboe op, we luisteren ernaar en leggen het naast ons neer. Naast deze acties die van belang zijn voor het milieu en daarmee voor onze leefomgeving, is er echter ook iets anders dat invloed heeft op de leefbaarheid van een grotendeels door mensen bevolkte overvolle wereld. In het kort gaat het dan over 'iets over hebben voor elkaar'.

Iets voor elkaar over hebben is tegenwoordig niet vanzelfsprekend. Hoewel er inmiddels steeds meer geluiden te horen zijn dat het anders moet, denken vele mensen nog op een 'neoliberale' manier. Deze mensen hebben nog niet in de gaten dat met zo'n egoïstische kijk op het leven op de langere duur niet alleen het leven van hun 'slachtoffers' maar ook hun eigen leven zuur wordt gemaakt. Ze zijn als bijen die de honing grotendeels alleen voor zichzelf willen houden ook al is het veel meer dan nodig is om op een prettige manier te kunnen leven. Ze zeggen dingen als 'eerlijk zelf verdiend door hard te werken', 'ik wil dat mijn kinderen een goed leven hebben' of sussen hun geweten door af en toe een onaanzienlijk deel van hun geld aan een goed doel te geven (gelukkig is het aftrekbaar van de belasting).

Deze mensen hebben niet allemaal een lage moraal of zijn niet zomaar slecht of dom te noemen. We zijn dit namelijk met velen als normaal gaan zien, rijk of wat minder rijk. Het is normaal dat je je eigen broek ophoudt. We hebben allemaal gelijke kansen, etc. We verzwijgen, hebben verdrongen of zijn vergeten dat ieders kansen gelet op iemands afkomst en fysieke kwaliteiten ongelijk zijn. Ook zijn we vergeten dat de ongelijkheid die zo tot stand komt en steeds groter wordt (lees Piketty er maar op na) leidt tot spanningen en uiteindelijk tot oorlog. Maar elke struisvogel kan vertellen dat uiteindelijk de kop weer uit het zand moet worden getrokken en dan zie je dat de negatieve gevolgen er wel degelijk zijn, zowel ver weg als dichtbij.

Zo wordt bijvoorbeeld volgens velen de problematisch grote bevolkingsgroei in Afrika veroorzaakt door de armoede (en daarmee onzekerheid) waarin ze leven. En ja deze armoede wordt door de rijke landen veroorzaakt en in stand gehouden. Rijke landen dumpen hun goedkoop geproduceerde producten op de Afrikaanse markt, houden foute regimes overeind met grondstofdeals en wapens en nemen landbouwgrond in bezit. Bij de grens proberen we vervolgens de Afrikanen, die toch ook graag een prettig leven willen, weer tegen te houden (deel van het boemerangeffect).

Dichter bij huis is het voor jonge mensen zonder rijke ouders tegenwoordig na het opbouwen van een fikse studieschuld erg moeilijk betaalbare woonruimte te vinden in een omgeving waar ze een baan kunnen vinden. Een leuke tuin (ah daar is de tuin!) is vrijwel uitgesloten. Bovendien stijgen de huizenprijzen nog steeds verder onder meer door het door de Europese centrale bank opkopen van obligaties (met een grotere geldhoeveelheid bij banken en lage rente als gevolg), door maatregelen van de regering die ervoor hebben gezorgd dat woningbouwverenigingen veel minder zijn gaan bouwen (met directe krapte op de woningmarkt en extra failliete bouwbedrijven tot gevolg) en door rijke mensen die hun geld investeren in huizen om zo zelf nog rijker te worden.

'Een tuin voor iedereen' luidt de titel van dit stuk. 'Slaat nergens op' zou je kunnen denken. En dat is waar. Tenminste, bezien door een neoliberale bril. Echter als we die (figuurlijke) bril nou eens op de grond gooien en de wereld weer eens proberen te zien zoals die ooit was: één grenzeloze blauwe/groene planeet. Een wereld waarop iedereen wat ruimte heeft om te leven op een manier zoals onze te weinig geëvolueerde, naar een groene omgeving snakkende natuur ons ingeeft. Een wereld zonder zinloze grote omheinde gazons die de grond schaarser en dus duurder maken en bovendien 's zomers met kostbaar water besproeid moeten worden. Een wereld waarin we beseffen dat wanneer onze buurman of een ver weg wonende Afrikaan een prettig leven heeft, ook wij zelf (en vooral ook onze kinderen) een prettiger leven zullen hebben.

Kijkend naar de met coke volgesnoven rondrennende zelfingenomen advocaten op de Zuidas zakt je de moed misschien in de schoenen. Maar ook zij zijn mensen die voor of na hun burn-out tot het inzicht kunnen komen dat het afgezaagde spreekwoord 'geluk zit in de kleine dingen' waar is. Een mens zit biologisch nog altijd zo in elkaar dat het kijken naar een bloemenweide een positiever effect op hem/haar heeft dan het kijken naar een glanzende mercedes.

Is het tij te keren? Velen van de slachtoffers van het neoliberalisme voelen zich misschien als een door de bank geketende machteloze slaaf die steeds met de rode stempel 'schuld(ig)' bedreigd wordt (terwijl de echte schuldigen op hun superjacht zitten, over hun 'gigagazon' staren of bezig zijn met hun eigen 'goede-doelen-stichting' waarmee ze tegelijkertijd minder belasting hoeven te betalen en een leuk imago kunnen opbouwen.

Hoewel 'het systeem' zo 'slim' in elkaar zit dat bijna niemand het helemaal begrijpt, zijn ook deze ketenen roestig en met wat moeite misschien wel naast de eerder genoemde bril op de grond te gooien. Ook al zijn het momenteel (en vrijwel altijd) de rijken die via allerlei tussenpersonen en bedrijven bepalen wat er gebeurt (ook in de politiek, denk daarbij bijvoorbeeld aan de afschaffing van de dividentbelasting), leven we officieel nog in een democratie. Door op zoek te gaan en te luisteren naar onafhankelijke media (de meeste media vertellen helaas ook in Nederland een gekleurd verhaal doordat ze in handen zijn van bepaalde aandeelhouders, afhankelijk zijn van adverteerders en van makkelijke op de Amerikaanse vlag gedrukte nieuwsbronnen), is het met moeite nog mogelijk een enigszins objectief / intersubjectief beeld van de wereld te krijgen en op basis daarvan een keuze voor een bepaalde politieke partij te maken of er zelf een op te richten.

Eén ding is zeker, kiezen met alleen jezelf en je eigen kinderen in gedachten zal op de langere duur leiden tot een wereld die je niet wilt. Iedereen op de wereld staat met elkaar in verbinding. In Afrika hebben ze dit beter begrepen, zie de 'Ubuntu' filosofie. Laten we de hele wereld beschouwen als een tuin van iedereen waar iedereen recht heeft op een plek, waar iedereen voor moet zorgen en waar iedereen de vruchten uit mag plukken (maar niet onnodig veel), laten we eerlijk delen zoals we onze kinderen leren maar zelf zijn vergeten (ik geloof je, je deed het niet expres, ik ook niet).