Een moeras/moerasfilter aanleggen
Een vijver in de tuin is een schitterende aanwinst maar met een moeras is het ideale plaatje pas compleet. Een moeras maakt de tuin ook voor amfibieën als kikkers en salamanders een prettige leefomgeving. Bovendien zijn vogels zeer gesteld op ondiep water waarin zij zonder zwemdiploma nodig te hebben een bad kunnen nemen. Moerassen hebben echter nóg een mooie functie: ze helpen een biologisch evenwicht tot stand te brengen en in stand te houden zodat u de vissen, ongehinderd door groene smurrie, kunt zien zwemmen.
Filterwerking van een moeras
Wanneer vijverwater over en door het moerasfilter stroomt blijven grotere vuildeeltjes achter. De moerasplanten fungeren als zuurstofpompen die zuurstof vanuit de lucht naar de onder water gelegen wortels transporteren. De zuurstofminnende bacteriën (aeroben) zetten afvalstoffen om in voedingsstoffen voor zichzelf en voor de moerasplanten. De afvalstoffen van genoemde bacteriën worden weer gebruikt door andere (anearobe) bacteriën.
Algemene vereisten moerasontwerp
Voor de grootte van een moerasfilter wordt vaak ongeveer eenderde van het volume van de vijver geadviseerd. Het is echter afhankelijk van de mate van vervuiling (aantal vissen) hoe groot het helofytenfilter moet zijn om voldoende zuivering te bereiken. Een moeras moet voldoende diep zijn om in warme periodes niet uit te drogen en om voldoende ruimte te bieden aan de plantenwortels en bacteriën om hun werk te kunnen doen. Vooral als de biologische filterwerking van het moeras belangrijk is, mag het moeras wel bijna net zo diep zijn als de vijver zelf, namelijk ongeveer 60 tot 80 centimeter. Er vanuit gaande dat sommige moerasplanten ongeveer 10 centimeter onder water staan en er ongeveer 50 centimeter door de wortels in beslag kan worden genomen, blijft er nog 10 tot 20 centimeter over voor een opvangbak of drainagebuizen. Voor het opvullen van het moeras dient een doorlatend materiaal te worden gebruikt om zowel water en zuurstof de ruimte te geven. Vijveraarde is daarom niet geschikt. Een zeer geschikt materiaal is vijversubstraat maar ook lavasplit wordt regelmatig gebruikt. Om het vijverfolie extra te beschermen tegen scherpe materialen kan onder andere anti-worteldoek worden gebruikt. Vijversubstraat heeft overigens doorgaans niet erg scherpe punten. Om de filterende werking te optimaliseren en te voorkomen dat het moeras (deels) door groene algen wordt bezet, moeten 'dode hoeken' (waar geen stroming is) worden voorkomen en kan het vijversubstraat eventueel tot boven de waterspiegel worden aangebracht. Nadeel van laatstgenoemd advies is dat de vogels minder plezier zullen beleven aan het moeras.
Soorten moerassen
Er zijn meerdere ontwerpen mogelijk voor een moeras. Een eerste mogelijkheid is een moerasrand rond (een deel van) de vijver. Is uw tuin te langwerpig van vorm om deze optie te overwegen, dan kunt u er natuurlijk ook voor kiezen het moeras in het verlengde van de vijver aan te leggen en deze via een vijverpomp, en mogelijk via een beekloop (eventueel uitmondend in een waterval), met de vijver te verbinden. Het laatstgenoemde type moeras is vanwege de meer simpele vorm mogelijk wat makkelijker in te richten als het ultieme mechanische en biologische filter ineen: het helofytenfilter.
Moerasrand
Een moerasrand wordt gemaakt door naast, dan wel (gedeeltelijk) rond de kuil voor de vijver, een kuil voor de moerasrand te graven. Hierbij moet niet uit het oog verloren worden dat de scheidingswand die hierdoor ontstaat voldoende stevig moet zijn om de waterdruk van beide maar ook van één zijde te kunnen weerstaan. Het verdient namelijk de voorkeur dat bij onderhoud niet beide kuilen tegelijk leeggepompt hoeven te worden. Voorts moet deze wand tenminste deels door een verlaging van ongeveer 20 centimeter wateruitwisseling tussen vijver en moeras mogelijk maken. Een optie is de wand te gebruiken voor het aanleggen van een step-stone pad waarbij het vijverwater tussen de stepping stones door kan stromen. Voorkomen moet worden dat vijversubstraat vanuit het moeras in de vijver komt. Wanneer vijverwater niet door het moeras maar over het moeras wordt geleidt, wordt gesproken van een vloeiveld. Voor een betere doorstroming van het vijverwater en daarmee een betere filterwerking kan onderin het moeras drainage worden aangebracht welke uitmondt in een pvc buis waarin een pomp is geplaatst. In dit geval is sprake van een verticaal doorstroom filter. De vijverpomp kan het water vervolgens afvoeren naar een ander deel van de vijver, eventueel via een waterval.
Vrijliggend moeras
Een vrijliggend moeras kan zowel op dezelfde hoogte als de vijver, als op een hoger niveau worden aangelegd. In het eerst geval kan het moerasfilter van water worden voorzien door gebruik te maken van het communicerende vaten principe. Met een (aangezogen) vijverslang tussen de vijver en het moeras blijft het waterpeil gelijk. Om meer vuil te verwijderen kan het vijverwater via een bodemdrain naar het moeras worden gevoerd (gravity opstelling). Door gebruik te maken van een voorfilter als een vortex kan het dichtslibben van het moeras worden tegengegaan. Voor een sterkere doorstroming (maar een te sterke doorstroming is ook niet goed) zal een vijverpomp moeten worden gebruikt; voor de toevoer dan wel de afvoer. In het tweede geval zal sowieso gebruik moeten worden gemaakt van een vijverpomp. Vanuit het hoger gelegen moeras kan het water via een beekloop terug naar de vijver worden gevoerd. Het is overigens ook mogelijk een verticaal doorstroom helofytenfilter te maken waarbij de stroming van onder naar boven is. Via een bodemdrain of pomp belandt het water van de vijver onderin het moeras, bijvoorbeeld onder een plaat met gaatjes, waar een opwaartse druk ontstaat zodat het vijverwater door het moeras omhoog wordt geduwd en naar de vijver kan worden teruggevoerd.
Beekloopfilter
Ook een beekloop zelf kan als helofytenfilter worden ingericht. Wanneer de bodem van de beek bedekt wordt met vijversubstraat en wordt beplant met moerasplanten zal het effect op de waterkwaliteit in de vijver zeker merkbaar zijn. Voorkomen moet worden dat vijversubstraat door een te sterke stroming wordt afgevoerd naar de vijver.
Moerasplanten
Let bij de aanschaf van moerasplanten op de hoogte die ze kunnen bereiken, de bloeiperiodes, de diepte waarop ze moeten worden geplant en de hoeveelheid zonlicht die ze nodig hebben. Hoewel bij andere vijverplanten vaak vijvermanden worden gebruikt om de wortelgroei binnen de perken te houden, is het bij moerasplanten die samen met bacteriën voor filtering moeten zorgen juist de bedoeling dat de wortels zich verspreiden. Haal de moerasplantjes dan ook uit het plastic bakje, schudt voorzichtig het zand van de wortels en plant ze op de gewenste plaats. Afhankelijk van het soort moerasplant zal deze snel of minder snel groeien. Om overwoekering te voorkomen dienen sommige moerasplanten regelmatig te worden verkleind. Haal voorts afgestorven blad weg zodat de moerasplanten zelf geen 'belasting' voor het moerasfilter vormen. Let verder op dat u niet zomaar elke moerasplant in het moeras plant. Sommige moerasplanten hebben wortels die door vijverfolie heen groeien. Enkele moerasplanten zijn: beekpunge (Veronica beccabunga), dwerglisdodde (Typha minima), egelskop (Sparganium), moerasaronskelk (Lysichiton), gele dotterbloem (Caltha palustris), gele lis (Iris pseudacorus), gewone waternavel (Hydrocotyle vulgaris), kalmoes (Acorus calamus), lidsteng (Hippuris vulgaris), moeras-vergeet-me-niet (Myosotis scorpioides), naaldwaterbies (Eleocharis acicularis), penningkruid (Lysimachia), pijlkruid (Sagittaria sagittifolia), slangewortel (Calla palustris), snoekkruid (Pontederia cordata), waterdrieblad (Menyanthes trifoliata), waterkers (Nasturtium officinale), waterweegbree (Alisma), zegge (Carex), zwanebloem (Butomus umbellatus).
Onderhoud moerasfilters
Houd moerasplanten die snel groeien in toom door indien nodig delen te verwijderen. Verwijder ook dood blad. Wanneer de doorstroming van het moeras vermindert doordat het is dichtgeslibd, zullen planten en substraat moeten worden verwijderd. Het substraat kan na het te hebben schoongespoeld, bij voorkeur met vijverwater i.p.v. leidingwater, worden teruggegooid. Om de bacteriepopulatie na een ingrijpend onderhoud een boost te geven kunnen eventueel vijverbacteriën worden toegevoegd. Vooral wanneer een voorfilter wordt gebruikt kan het overigens een hele tijd duren voordat een moerasfilter aan een dergelijk groot onderhoud toe is.
zoek naar 'moerasfilter' producten