Plaats een tuinklus / opdracht
Tegels leggen in de tuin
Van goedkope betontegels tot dure natuursteen tegels, er zijn veel soorten tuintegels waarmee u evenveel verschillende uitstralingen kunt bereiken. Behalve dat u een keuze moet maken wat betreft het uiterlijk van de tegels, is het goed te weten hoeveel en vooral welk gebruik gemaakt gaat worden van het betegelde stuk grond. Het soort gebruik bepaalt namelijk in belangrijke mate wat de dikte van de tegel en de soort ondergrond moet zijn om barsten en verzakken te voorkomen.
Soorten tegels
Bij ieders smaak en budget is wel een passende tegel te vinden. Er zijn zoveel mogelijkheden dat u er goed aan doet voor de aanschaf goed na te denken over de uitstraling die u wilt bereiken en tegen welke prijs. Een niet te kleurrijke betegeling is over het algemeen mooier dan een bond geheel al valt over smaak natuurlijk niet te twisten. Het risico op een ongewenst kleurverschil kan worden verkleind door de tegels van één partij (en dus in één keer) te kopen. Als u in de zomer een eitje op een tegel wilt kunnen bakken, kies dan voor een donker gekleurde tegel. Hierna komen de belangrijkste tegelsoorten kort aan bod om het zicht op het tegelbos weer enigszins ter hervinden.
Betonnen tegels
Betonnen tegels zijn in veel verschillende formaten, kleuren, afwerkingen te krijgen. Met de bekende grijze vierkante betonnen stoeptegel van dertig bij dertig centimeter zijn oppervlakten te betegelen waar een gelijkenis met een 'gevangenisbinnenplaats' niet erg is. Betontegels kunnen zijn voorzien van velling; een afgeschuinde rand waardoor een v-groef tussen de tegels ontstaat. Verder kunnen betontegels zijn gebouchardeerd, een bewerkingsmethode waarbij het oppervlak wordt verruwd. Andere betontegels zijn juist weer gladgeslepen. Het oppervlak van betontegels kan zijn bedekt met natuurlijke materialen als grind (de bekende grindtegel) of split. Wanneer deze tegels geborsteld en geslepen worden krijgen ze het aanzien van een natuursteen tegel die minder onderhoud vergt dan een ruwe betontegel. Met een onder druk aangebrachte coating kunnen betontegels onderhoudsvrijer en kleurvaster worden gemaakt. Betontegels kunnen voorts worden behandeld met een impregneermiddel om ze vuil- en vochtwerend te maken wat vooral voor verruwde tegels zoals gestraalde tegels het overwegen waard is. Dit middel is overigens ook verkrijgbaar met een kleurverdiepend effect. Bij betonnen tegels kan kalkuitbloei worden waargenomen (witte uitslag). Dit komt doordat de kalk die in betontegels verwerkt is zich kan gaan afzetten aan het oppervlak van de tegels. Na verloop van tijd verdwijnt dit verschijnsel maar dit kan een aantal maanden tot ruim een jaar duren.
Natuursteen tegels
Een duurder maar misschien ook wel mooier alternatief is de keuze voor natuursteen. Vooral voor de zichtlocaties in uw tuin zoals bijvoorbeeld het terras kan het de moeite (en het geld) waard zijn gebruik te maken van natuurstenen terrastegels. Er zijn veel verschillende soorten natuursteen. De soorten die van ver komen (o.a. uit China, Vietnam) zijn door het vervoer niet erg milieuvriendelijk te noemen. Verder kunt u er bij natuursteen niet automatisch vanuit gaan een krasvast en kleurvast product te hebben gekocht (kleurecht is niet hetzelfde als kleurvast). Soorten die voor een groot deel uit kalk bestaan, zoals marmer, kalksteen en Chinees hardsteen, verweren en verkleuren na verloop van tijd. Als deze materialen zijn geschuurd, gezoet of gepolijst zullen krassen moeilijk zijn te voorkomen. Voorts zal een glanzend oppervlak na enige tijd doffer worden. Hardere en kleurvastere natuursteensoorten zijn basalt, graniet en porfier. Bij leisteen is er voorts kans op roestvorming en bij graniet kunnen totdat het materiaal verzadigd is vochtplekken te zien zijn.
Eigenschappen natuursteen
kleurvast - krasvast - vuil en vochtwerend
basalt ++++ ++++ ++++
bluestone (chinees hardsteen) + + +++
desert- en natural black + ++ +++
graniet ++++ ++++ +
leisteen ++++ ++ +++
marmer +++ ++ +++
quarsiet ++++ ++++ ++++
travertin ++ +++ +
turks hardsteen ++++ +++ +++
vietnamees hardsteen +++ +++ +++
zandsteen ++++ +++ ++
Behalve de glans zal de kleur van natuursteen over het algemeen intenser worden wanneer deze glad gemaakt wordt en vice versa wanneer de steen wordt verruwd. Het proces waarbij natuursteen glanzender wordt gemaakt heet 'zoeten'. Het proces is vergelijkbaar met polijsten, echter bij polijsten wordt gebruik gemaakt van een fijner schuurmiddel waardoor een hoogglans resultaat wordt bereikt. Vergeet niet dat vooral de zachtere gezoete natuursteen tegels na verloop van tijd glans verliezen. Natuurstenen die gekapt zijn (bijvoorbeeld de kinderkoppen) hebben een enigszins onregelmatig oppervlak. Overigens moet u bij natuursteen producten sowieso rekening houden met het natuurlijke karakter waardoor niet dezelfde regelmatigheid is te verwachten als bij bijvoorbeeld een tegel van beton of keramiek. Zowel wat betreft kleur als afmeting kunnen tussen tegels kleine verschillen bestaan.
Keramische tegels
Misschien met uitzondering van basalt zijn er wel wat nadelen verbonden aan natuursteen. Mede om deze reden zijn er imitatie natuursteen tegels op de markt waaronder de keramische variant. Niet alle keramische tegels zijn geschikt voor buiten. De gres tegels zijn dit wel. Keramische tegels worden gemaakt van een mengsel van zand, klei, kleurstof en smeltmiddelen. Het mengsel wordt in een mal gegoten en gedroogd. Hierna worden de tegels gebakken waarbij temperaturen van 1150 tot 1350 °C worden bereikt. Deze grestegels zijn krasvast, kleurvast en vorstbestendig en nemen geen vocht of vuil op. De keramische tegels zijn ongeglazuurd of geglazuurd te verkrijgen. Bij de geglazuurde variant zijn veel kleuren en textures beschikbaar.
Houten tegels
Met houten tegels wordt een heel andere sfeer bereikt dan met stenen tegels. Als bijvoorbeeld een terras dat aan een vijver grenst met houten tegels wordt belegd ontstaat een mooi natuurlijk geheel. De houten tuintegels worden ook wel vlondertegels genoemd en zijn doorgaans verkrijgbaar in de maten vijfig bij vijfig of honderd bij honderd centimeter. Verder is er vaak een tegel in de vorm van een waaier. Een voordeel van houten tuintegels is dat ze warm aanvoelen maar in de zomer minder heet dan stenen tegels. De vlondertegels zijn van hardhout of naaldhout. Omdat het naaldhout meestal is geïmpregneerd, is de keuze voor tropisch hardhout dat voorzien is van het FSC-keurmerk minder slecht voor het milieu dan de keuze voor de tegel van naaldhout. Naast impregneren bestaat de verduurzamingsmethode modificeren, welke beter is voor het milieu. Als u niet voor hardhouten tegels kiest, let dan op het KOMO keurmerk dat garandeert dat de chemicaliën goed in het hout zijn gefixeerd en de gezondheidsrisico's worden geminimaliseerd. Overigens is Lariks hout duurzaam, watervast en sterk en dus mogelijk een goedkoop alternatief voor tropisch hardhout. Hoewel houten tegels vaak van een anti-slip profiel zijn voorzien, kunnen ze eventueel met een grindlaag worden bedekt om te voorkomen dat ze in vochtige tijden glad worden.
Rubber tegels
Als u in uw tuin één of meerdere speeltoestellen voor de kinderen plaatst of misschien een zwembad aanlegt, doet u er goed aan eens naar de voordelen van rubberen tuintegels te kijken. Een voldoende dikke rubber tegel kan de val voor een belangrijk deel dempen. Deze dempende eigenschap geldt ook voor het geluid maar dat is natuurlijk van minder belang. Verder zijn de tegels antislip, ook bij vochtig weer. EN 1177 staat voor de Europese norm die gaat over veilige ondergronden. Eén van de genoemde punten is bijvoorbeeld dat bij een valhoogte van drie meter, minimaal tweeenhalve meter opvangzone nodig is. Een rubberen tegel van 75 millimeter is gemiddeld genomen geschikt voor een val van maximaal tweeenhalve meter.
Grastegels
Grastegels hebben een open structuur waardoor het gras er doorheen kan groeien. De grastegels zijn in verschillende materialen verkrijgbaar. De rubberen grastegels kan worden gebruikt als ondergrond bij speeltoestellen. Betonnen, maar ook sommige kunststof, grastegels zijn geschikt voor versteviging van bijvoorbeeld de oprit.
Knikkertegel
Leuk voor de kinderen (of misschien uzelf) is het aanbrengen van een knikkertegel. De knikkertegels hebben meestal een standaard maat van dertig bij dertig centimeter en zijn vaak in grijs of geel maar soms ook in andere kleuren verkrijgbaar.
Composiet tegels
Een onderhoudsvrije en kleurvaste optie voor bijvoorbeeld het terras, het balkon of op de camping, is de composiet tegel. Deze duurzame tegels bestaan voor ongeveer dertig procent uit gerecycled kunststof en voor ongeveer zeventig procent uit gerecycled hout. Behalve onderhoudsvrij is de tegel dus ook milieuvriendelijke te noemen. De tegels zijn eenvoudig en snel te leggen doordat ze voorzien zijn van een kliksysteem. Bovendien heeft het materiaal een anti-slip werking. De tegels zijn onder andere in de formaten dertig bij dertig en tien bij tien centimeter verkrijgbaar.
Kunststof tegels
Vooral voor tijdelijk gebruik zijn kunststof tegels zeer geschikt. Deze polyetheen (polyethyleen) tegels zijn bijvoorbeeld goed te gebruiken als verharding voor de caravan op de camping. Als het product van het merkteken PE-HD 02 is voorzien kan de tegel gerecycled worden, bij andere typen polyetheen is dit soms economisch niet haalbaar. De tegels zijn over het algemeen licht van gewicht, UV bestendig, snel te leggen vanwege een kliksysteem en voorzien van een antislip loopvlak.
Flagstones
Het meest 'losse' resultaat wordt waarschijnlijk met flagstones verkregen. Flagstones zijn tegels met een 'natuurlijke' vorm welke daarom niet in een strak patroon kunnen worden gelegd. Door te puzzelen kan geprobeerd worden de tussenruimten enigszins beperkt te houden. Flagstones kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden voor een wat minder frequent gebruikt pad of als onderdeel van een rotstuin waar tussen de tegels begroeiing wordt toegelaten.
Legverbanden
Naast de tegel zelf bepaalt het verband waarin ze gelegd worden voor een belangrijk deel de uitstraling van het geheel. Met een variabel legverband als een wildverband wordt al snel een informeler resultaat bereikt dan met een blokverband bestaande uit gladde vierkante tegels. Met rechthoekige tegels heeft u wat meer mogelijkheden dan met vierkante tegels. Enkele voorbeelden van legverbanden zijn: blokverband, dubbel visgraatverband, elleboogverband, halfsteensverband, keperverband, klezoorverband, visgraatverband, halfsteensverband, diagonaalverband, halfsteensverband en volsteensverband.
Tegelgrootte
Niet elke ruimte in de tuin is geschikt voor grote tegels. Dit kan het geval zijn als het stuk tuin dat betegeld moet worden een grillige vorm heeft zodat u genoodzaakt zou zijn veel tegels op maat te maken. Hoewel dit met het juiste gereedschap goed te doen is, kan het resultaat een wat rommelige indruk maken. Het gebruik van kleinere tegels, klinkers of een wildverband is hier waarschijnlijk passender. Ook wanneer u van plan bent de tegels alleen te gaan leggen en niet de sterkste man of vrouw van Nederland of België bent, is het mogelijk verstandig niet voor de grootste exemplaren te gaan.
Ondergrond, aanleg en onderhoud
De ondergrond is samen met het gebruik bepalend voor hoe de tegelbedekking zich zal houden. Snel de tuin of de oprit volleggen met tegels zonder hier al te veel acht op te slaan kan voor even een gevoel van euforie geven, zodra de vergelijking met kruiend ijs zich na een tijdje aan u opdringt blijft hier weinig van over.
De dikte en soort ondergrond hangt af van de stevigheid van de grond en de soort tegel. Een dikke betontegel waarop slechts zal worden gelopen kan in een aangetrild of aangestampt zandbed van ongeveer twintig centimeter gewassen zand worden gelegd terwijl voor een dunnere tegel of een tegel die een zwaarder gebruik te verduren krijgt een gestabiliseerd zandbed eerder in aanmerking komt. Een gestabiliseerd zandbed bestaat uit zuiver gewassen rivierzand en (tras)cement/wit cement. Het mengsel zal vanzelf vochtig worden en uitharden maar kan eventueel licht bevochtigd worden. Gebruik een verhouding van één deel cement op zes delen zand. Voor een nog betere hechting kunnen de tegels in dunne laag specie worden gelegd welke bovenop het gestabiliseerde zandbed wordt gelegd.
Overigens zijn grotere tegels over het algemeen minder geschikt voor zwaar gebruik zoals een oprit dan klinkers of betonnen straatstenen. Slechts bij een zeer stevige fundering, zoals een (gewapend) betonnen ondergrond, zal de oprit bij gebruik van tegels het gewenste uiterlijk behouden.
Een andere manier van versteviging van de ondergrond (maar mogelijk onvoldoende voor een oprit) is het aanbrengen van een laag fijn gebroken puin dat met een trilplaat kan worden aangetrild. Om wegzakken van het ondergrondmateriaal tegen te gaan of opkomende wortels tegen te houden kan onder de ondergrond geotextiel worden aangebracht. Voor verschillende doelen zijn verschillende geotextielen verkrijgbaar zoals anti-worteldoek.
Voor de afvoer van water is het vooral voor grotere oppervlakten aan te bevelen de ondergrond en tegels ongeveer één centimeter per meter te laten aflopen. Verder dienen de tegels ongeveer twee centimeter boven gebruikte opsluitbanden, palissadebanden, rollagen of waaltjes uit te steken. Voorts is het in verband met de afvoer van regenwater aan te bevelen de bestrating te laten uitsteken boven de aangrenzende tuindelen.
Tril grotere tegels niet af om breken te voorkomen. Gebruik hiervoor in de plaats een rubber hamer.
Voor alle tegels geldt: laat u goed adviseren over de ondergrond die past bij de door u gekozen tegel en het gebruik dat er van zal worden gemaakt. Kijk voorts uit met het gebruik van agressieve reinigingsmiddelen, strooizout en hogedrukreinigers. Als huis-tuin-en-keuken schoonmaakmiddeltjes worden mengels bestaande uit groene zeep, soda, azijn, biotex, soprestanten vaak genoemd. Als u echter een dure tegelvloer heeft liggen wilt u mogelijk niet de proef op de som nemen. Informeer bij een deskundige of uw tegels bestand zijn tegen uw voorgenomen manier van onderhoud of kies een reinigingsmiddel waarop uw soort tegels worden genoemd.
Betonnen tegels
Door hun meestal grote dikte kunnen betonnen tegels vaak in zand worden gelegd. Slechts bij zwaarder gebruik is een steviger ondergrond vereist. Wanneer de tegels op zand liggen kan eveneens zand worden gebruikt om in de voegen te vegen. Als u betonmortel gebruikt (een mengsel van grind, zand en cement in een verhouding 3 : 2 : 1), zorg er dan voor dat dit vrij droog is en dat u niet morst op de tegels. Zo ontstane vlekken zijn namelijk mogelijk niet meer te verwijderen.
Natuursteen tegels
In verband met het risico op vorstschade, is voor natuursteen tegels vaak een vochtdoorlatende ondergrond vereist. Voor de volgende steensoorten kan gebruik worden gemaakt van een gestabiliseerd zandbed: basalt, bluestone (Chinees hardsteen), desert- en natural black, leisteen, marmer, quarsiet, Turks hardsteen, Vietnamees hardsteen. Voor andere steensoorten is een ondergrond van fijn split geschikt: graniet, travertin, zandsteen.
Bij natuursteen tegels zijn vaak opsluitbanden van hetzelfde materiaal verkrijgbaar. Let op dat u natuursteen tegels waartussen een voeg moet worden aangebracht, niet tegen elkaar legt om schade door werking te voorkomen. Gebruik voegsplit of voegspecie om de voegen te vullen. Zorg ervoor dat u zo weinig mogelijk morst om vlekken te voorkomen.
Ter bescherming van natuursteen zijn er impregneermiddelen op de markt die eventueel een kleurverdiepende werking hebben.
Keramische tegels
Keramische tegels zijn over het algemeen niet erg dik om welke reden een zandbed alleen onvoldoende is. Voorts is er het risico op vorstschade als water door de tegelvloer kan dringen waar het vervolgens niet weg kan.
Houten tegels
Houten tegels kunnen op een ondergrond van beton of (oude) tegels gelegd worden. Tussen de tegels en de ondergrond kunnen rubberen tegeldragers worden gebruikt of houten dwarsbalken. Meestal kan een afstand van 25 centimeter tussen de dwarsbalken worden aangehouden. Een alternatieve methode is het gebruik van palen met liggers. Het is aan te bevelen onder de vloer anti-worteldoek (gronddoek) aan te brengen om opgroeiend onkruid tegen te houden. Gebruik voor het vastzetten van houten tegels RVS schroeven zodat u niet na een tijdje met roest te maken krijgt. Houten tegels zijn vaak schoon te krijgen met water en een bezem of een hogedrukreiniger. Eventueel kan wat soda aan het water worden toegevoegd. Een andere mogelijkheid is te kiezen voor een specifiek schoonmaakmiddel.
Rubber tegels
Rubber tegels kunnen bij speeltoestellen doorgaans het beste verzonken op een harde ondergrond zoals (oude) betontegels worden gelegd. Rubber tegels zijn nagenoeg onderhoudsvrij. Met een bezem kan vuil worden verwijderd.
Handig gereedschap
- rolmaat
- piketpaaltjes en touw
- afstandhouders
- spade
- bats
- kruiwagen
- betonmolen
- hark
- nivelleerlat
- waterpas
- rubberen hamer
- steenbeitel en vuisthamer
- haakse slijper
- veiligheidsbril
- werkhandschoenen
- harde borstel
- trilplaat
- voegtroffel